Mỹ đã áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam
Tôi có linh cảm trước sau Mỹ cũng đánh thuế hàng hóa Việt Nam nhập vào Mỹ. Đúng như vậy. Nhưng quá sốc. Không ngờ Mỹ đã đồng loạt áp thuế với tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ với lý do Mỹ thâm hụt thương mại 1,13 nghìn tỉ USD năm 2024. Nếu cứ cái đà này nước Mỹ sẽ phá sản trong tương lai không xa.
Mỹ đã đồng loạt áp thuế vào hai ngày khác nhau:
Ngày 5/4 mức thuế 10% áp dụng đồng loạt đối với hàng hóa nhập khẩu từ tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ. Ngày 9/4 mức thuế cao hơn tùy theo từng quốc gia, khoảng 60 quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Việt Nam nằm trong nhóm các nước bị áp thuế cao nhất, 46%.
Tất cả các nước đều lên án và phản đối nhưng tôi cho rằng chính sách thuế của Mỹ là bảo vệ quyền lợi quốc gia. Các nước ít nhiều đều lợi dụng Mỹ, cả đồng minh lẫn đối thủ. Chẳng hạn Trung Quốc có năm thặng dư tới hơn 500 tỷ USD (năm2024 Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ 514,5 tỷ, nhập khẩu từ Mỹ 153 tỷ, thặng dư 361 tỷ). Việt Nam năm 2024 thặng dư hơn 120 tỷ USD. Nếu nước nào cũng như vậy thì chỉ một thời gian ngắn nước Mỹ sẽ phá sản. Không biết các nước lên án Mỹ có tự hỏi, nguyên tắc có đi có lại, công bằng trong thương mại quốc gia đã được thực hiện chưa? Người Việt Nam có câu: “Ông có chân giò, bà thò chai rượu”. Thật chí lý. Các quốc gia chỉ biết bán hàng thật nhiều hàng hóa cho Mỹ, thu thật nhiều ngoại tệ, càng mua ít hàng hóa Mỹ bao nhiêu thì càng tốt. Thật tuyệt Việt Nam chúng ta không chỉ trích và lên án Mỹ.
Năm 2024 Việt Nam thâm hụt thương mại gần 83 tỷ USD với Trung Quốc (30 năm nay đều thâm hụt, năm sau thâm hụt hơn năm trước, nền kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc). Giá như các doanh nghiệp và người dân chúng ta chỉ dành gần một nửa, 41 tỷ USD mua hàng hóa Mỹ năm vừa rồi thì đã không bị Mỹ áp thuế cao nhất ngưởng như vậy. Chính giá rẻ và tâm lý tiểu nông là một trong những nguyên nhân đã hại chúng ta.
Việc Mỹ áp thuế đối ứng 46% lên hàng hóa Việt Nam nhập khẩu vào Mỹ sẽ có tác động rất lớn và đa chiều đến nền kinh tế Việt Nam.
Trước mắt việc áp thuế sẽ làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Mức thuế 46% là một rào cản thương mại rất lớn, làm tăng đáng kể giá thành hàng hóa Việt Nam khi xuất khẩu sang Mỹ. Điều này sẽ khiến hàng hóa Việt Nam trở nên rất kém cạnh tranh so với hàng hóa từ các quốc gia khác không bị áp thuế hoặc chịu mức thuế thấp hơn (ví dụ EU 20%, Ấn Độ 26%, Nhật Bản 24%).
Hậu quả là rất nghiêm trọng. Với việc giá cả tăng cao, các nhà nhập khẩu Mỹ có thể giảm hoặc ngừng nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam, chuyển sang các thị trường khác có giá cả cạnh tranh hơn. Điều này sẽ dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ, một thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam (chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2024 với giá trị gần 120 tỷ USD).
Các ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn sang Mỹ như điện tử (23,2 tỷ USD), dệt may (16,1 tỷ USD), máy móc thiết bị (22 tỷ USD), da giày, đồ gỗ, thủy sản (1,83 tỷ USD), hạt điều (1,15 tỷ USD)... sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Các doanh nghiệp trong các ngành này có thể phải đối mặt với nguy cơ giảm sản lượng, thu hẹp quy mô sản xuất, thậm chí phá sản.
Nguy hiểm hơn, nhiều công ty Mỹ có chuỗi cung ứng phụ thuộc vào nguồn hàng từ Việt Nam. Việc áp thuế cao có thể làm tăng chi phí cho các công ty này, buộc họ phải tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế, gây gián đoạn và xáo trộn chuỗi cung ứng hiện tại. Và thêm vào đó, Mỹ là một trong những nhà đầu tư lớn vào Việt Nam. Việc áp thuế có thể làm giảm sức hấp dẫn của Việt Nam như một điểm đến đầu tư, đặc biệt trong các ngành xuất khẩu sang Mỹ. Các nhà đầu tư có thể cân nhắc chuyển hướng đầu tư sang các quốc gia khác ít bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế của Mỹ.
Một hậu quả nữa là việc giảm sản xuất và xuất khẩu sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến lực lượng lao động trong các ngành liên quan, có thể dẫn đến tình trạng mất việc làm hoặc giảm thu nhập của người lao động. Đồng thời việc Mỹ áp thuế cao có thể gây ra tâm lý lo ngại cho thị trường và nhà đầu tư, dẫn đến sự biến động tiêu cực trên thị trường tài chính, chứng khoán. Và đương nhiên tất cả đều tác động đến tăng trưởng kinh tế, vì xuất khẩu là một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Việc kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ sụt giảm sẽ tác động tiêu cực đến tốc độ tăng trưởng GDP. Việt Nam khó có thể đạt tăng trưởng 8% trong năm nay.
Để đối phó với việc giá hàng hóa tăng cao do thuế, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào một thị trường Mỹ; có thể nhận ra sự cần thiết phải đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghệ, đổi mới quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí. Điều này sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh tổng thể của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế, không chỉ riêng thị trường Mỹ.
Trong bối cảnh hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ gặp khó khăn, Việt Nam có thể trở thành điểm đến hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư từ các quốc gia khác muốn tận dụng lợi thế về chi phí sản xuất và các hiệp định thương mại mà Việt Nam đã ký kết với các khu vực khác (ví dụ: CPTPP). Song song với việc thu hút đầu tư chúng ta cần thúc đẩy hợp tác và liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước để cùng nhau vượt qua khó khăn. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể tăng cường hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực, tạo ra sức mạnh tập thể để đối phó với những thách thức từ bên ngoài.
Ở tầm vĩ mô nhân dịp này cần tạo động lực cho cải cách thể chế và môi trường kinh doanh. Chính phủ có thể đẩy nhanh hơn nữa quá trình cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
Quay trở lại vấn đề Mỹ áp thuế rất cao với Việt Nam. Tôi không nghĩ rằng Mỹ đánh Việt Nam. Trung Quốc mới là đối thủ của Mỹ. Mỹ đánh Trung Quốc chứ Mỹ không đánh Việt Nam. Hoàn toàn có cơ sở để đặt ra nghi vấn về việc chính sách thuế của Mỹ đối với hàng hóa Việt Nam có yếu tố Trung Quốc, đặc biệt liên quan đến hành vi lách thuế của các doanh nghiệp Trung Quốc. Đây là một lo ngại chính đáng và đã được các nhà phân tích, giới chức Mỹ và Việt Nam đề cập đến.
Trong những năm gần đây, đặc biệt sau khi Mỹ áp đặt thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc, đã có sự gia tăng đáng kể về lượng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ, đặc biệt là các mặt hàng mà trước đây Trung Quốc xuất khẩu chủ yếu. Điều này làm dấy lên nghi ngờ về việc hàng hóa Trung Quốc được chuyển sang Việt Nam để gia công, lắp ráp công đoạn cuối cùng hoặc dán nhãn "Made in Vietnam" nhằm tránh thuế Mỹ.
Quan ngại của Mỹ về thâm hụt thương mại: Mỹ luôn bày tỏ quan ngại về thâm hụt thương mại lớn với Việt Nam, và một phần của sự gia tăng này có thể bị quy cho việc hàng hóa Trung Quốc "mượn đường" Việt Nam để vào thị trường Mỹ. Hoa Kỳ đã từng áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với một số doanh nghiệp cụ thể ở Việt Nam bị phát hiện có hành vi gian lận xuất xứ, cho thấy sự quan tâm và hành động của Mỹ đối với vấn đề này. Các quan chức Mỹ đã nhiều lần lên tiếng về vấn đề gian lận xuất xứ và nguy cơ hàng hóa Trung Quốc lách thuế qua các nước thứ ba, trong đó có Việt Nam. Việc áp mức thuế cao đột ngột lên một số mặt hàng của Việt Nam có thể được xem là một biện pháp mạnh tay để răn đe và ngăn chặn tình trạng này (cần lưu ý rằng không phải hàng hóa nào cũng có xuất xứ từ Trung Quốc).
Việc áp thuế của Mỹ dù sao cũng là việc đã rồi. Vấn đề là Việt Nam cần phải làm gì để có thể thích ứng và hội nhập hiệu quả trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng trên thế giới, đặc biệt là trong quan hệ thương mại với Mỹ.
Tôi cho rằng trước tiên cần cơ cấu lại nền sản xuất. Phải chuyển dịch từ gia công lắp ráp giá trị thấp sang các ngành có giá trị gia tăng cao hơn; đầu tư vào công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm là yếu tố sống còn. Điều này giúp Việt Nam không chỉ giảm sự phụ thuộc vào các công đoạn gia công đơn giản mà còn tạo ra các sản phẩm cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.
Rất may là Đảng và Nhà nước rất chú trọng đến khoa học, công nghệ. Chúng ta đã ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao: Tập trung vào các lĩnh vực như điện tử, bán dẫn, công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học, chuyển đổi số... Chúng ta cần phải tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất; cần phải hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp tư nhân, giúp họ tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Thứ 2 chúng ta phải minh bạch xuất xứ hàng hóa. Việc chứng minh rõ ràng nguồn gốc xuất xứ "Made in Vietnam" là vô cùng quan trọng để tránh bị vạ lây từ các hành vi lách thuế và xây dựng uy tín cho hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Thư 3 chúng ta phải tăng cường công nghiệp phụ trợ nội địa. Việc phát triển công nghiệp phụ trợ vững mạnh sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung ứng nguyên liệu, linh kiện từ nước ngoài (đặc biệt là Trung Quốc), tăng tính tự chủ cho nền kinh tế và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm xuất khẩu.
Thứ 4 chúng ta cần phải tăng cường nhập khẩu hàng hóa Mỹ. Việc tăng cường nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ không chỉ giúp cân bằng cán cân thương mại song phương mà còn thể hiện thiện chí hợp tác trong thương mại. Tôi tin hàng hóa của Mỹ chắc chắn có chất lương hơn hàng Trung Quốc. Việc nhập nhiều hàng hóa Mỹ có thể giúp cải thiện cán cân thương mại với Mỹ và giảm nguy cơ bị áp đặt các biện pháp bảo hộ.
Thứ 5 chúng ta phải tuân thủ nguyên tắc có đi có lại trong thương mại với Mỹ. Nguyên tắc này là nền tảng của một mối quan hệ thương mại bền vững và công bằng. Việt Nam cần thể hiện sự sẵn sàng mở cửa thị trường cho hàng hóa và dịch vụ của Mỹ ở mức độ tương xứng với việc Mỹ mở cửa thị trường cho hàng hóa Việt Nam.
Cuối cùng chúng ta phải phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; đào tạo đội ngũ lao động có kỹ năng đáp ứng yêu cầu của nền sản xuất hiện đại và hội nhập quốc tế.
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang có nhiều biến động và xu hướng bảo hộ gia tăng, việc Việt Nam chủ động thực hiện các giải pháp cơ cấu lại nền sản xuất, minh bạch xuất xứ, phát triển công nghiệp phụ trợ, tăng cường nhập khẩu hàng hóa Mỹ và tuân thủ nguyên tắc có đi có lại là những bước đi chiến lược và hoàn toàn đúng đắn. Sự chủ động và quyết tâm thực hiện những giải pháp này sẽ giúp Việt Nam vượt qua thách thức, tận dụng cơ hội và hội nhập quốc tế một cách bền vững và hiệu quả hơn.