Cuối cùng tôi cũng có được tấm vé điện tử in từ máy
in của mình đi Mỹ qua sân bay Quốc tế Incheon, seoul, Hàn Quốc. Vé rẻ hơn quá cảnh
qua sân bay Quốc tế Narita, Tokyo, Nhật Bản tới gần hai tháng lương hưu của
tôi. Thực ra đi qua sân bay Thượng Hải hay Hồng Kông, Trung Quốc còn rẻ hơn nữa,
nhưng vì nhiều lí do tôi không thích dừng lại ở hai sân bay này.
Tọa lạc cách khoảng 70 km về phía Tây Seoul,
thủ đô và là thành phố lớn nhất Hàn Quốc, sân bay Incheon là sân bay quốc tế lớn
nhất Hàn Quốc. Đây là một trong những cảng trung chuyển hàng không lớn nhất và
nhộn nhịp nhất trên thế giới, là cửa ngõ vào Đông Á và cả châu Á. Theo Hội đồng
Cảng Hàng không Quốc tế (Airport Council International) kể từ năm 2005 sân bay
Incheon lọt vào danh sách những sân bay tốt nhất thế giới và được đánh giá là một
trong ba sân bay 5 sao cùng với sân bay Hồng Kông và sân bay Changi Singapore.
Hiện tại sân bay Incheon có một sân golf, các
dịch vụ spa, nhiều phòng nghỉ cá nhân, khách sạn, sòng bạc, các khu vườn trong
nhà ga, các khu mua sắm giải trí, các khu ăn uống rộng lớn, và đặc biệt là có Bảo
tàng Văn hóa Hàn Quốc, nơi tôi dùng thời gian năm tiếng chờ đợi để thăm thú,
tìm hiểu và thưởng thức.
Chỉ có một điều tôi hơi ngài ngại là qua
Seoul vào thời điểm Mỹ và Hàn Quốc đang triển khai cuộc tập trận Đại bàng Non
(Foal Eagle), cuộc tập trận lớn nhất trong lịch sử Mỹ-Hàn, cuộc diễn tập tấn
công chính xác vào bộ phận lãnh đạo và vũ khí hủy diệt hàng loạt của Cộng hòa Dân
chủ Nhân dân Triều Tiên với 17.000 lính Mỹ và 300.000 ngàn lính Hàn Quốc. Cuộc
tập trận diễn ra trong thời điểm cực kì căng thẳng khi cộng đồng quốc tế, đặc
biệt là liên minh Mỹ, Nhật, Hàn nỗ lực trừng phạt cứng rắn nhất đối với Bình
Nhưỡng vì cuộc thử nghiệm hạt nhân lần thứ tư mà phía Bình nhưỡng gọi là vụ thử
thành công bom nhiệt hạch. Bình Nhưỡng cũng liên tục thử tên lửa đạn đạo để phản
ứng với các động thái của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về các biện pháp cấm vận.
Kim Jong Un tuyên bố sẽ tiếp tục thử nghiệm thu nhỏ vũ khí nguyên tử và “sẽ có
biện pháp quân sự đáp trả, tấn công phủ đầu, giáng đòn tiêu diệt quân thù một
cách không thương tiếc”. Ông ta đã ra lệnh cho quân đội lên kế hoạch tấn công
phủ đầu “không chỉ biến Seoul thành biển lửa mà còn trở thành tro bụi”. Ngôn từ
thật đáng sợ.
Hàn Quốc có chủ trương thống nhất bán đảo Triều
Tiên với chính sách Ánh dương từ những năm 2000. Bắc Triều Tiên cũng có chủ
trương thống nhất hai miền thông qua đàm phán hòa bình với đề xuất phương án
Liên bang Koryo (Cao Ly). Tuy nhiên với sự nghi kị sâu sắc giữa hai bên, cùng với
các biện pháp đe dọa vũ lực bằng các cuộc tập trận của liên quân Mỹ-Hàn và việc
thử vũ khí hạt nhân của Triều Tiên, chúng vẫn được coi là biện pháp hữu hiệu để
giữ nguyên hiện trạng lệnh ngừng bắn kể từ sau cuộc chiến tranh Triều tiên năm
1950-1953.
Nhiều người cho rằng hai bên chỉ giễu võ
gương oai, cả hai bên đều đưa ra những bài diễn với thế giới suốt hàng chục năm, sau đó đâu lại vào đấy, nhưng tôi
thấy cho đến nay, thế giới này chỉ có người chết mới thấy nhân loại chấm dứt
chiến tranh; mọi người cứ nhìn vào khu vực Trung Đông và Bắc phi, cũng như những
vụ khủng bố gần đây nhất ở Pari và Brussels mà xem, nên tôi nghĩ những động
thái và lời đe dọa của cả hai bên đều có cơ sở. Theo tính toán của phía Hàn Quốc,
Bắc Tiều Tiên có số lượng pháo lớn hàng đầu thế giới, pháo có tầm bắn 60 km,
chưa kể tới đạn tăng tầm và pháo phản lực 240mm. Trong một phút Bắc Triều Tiên
có thể bắn được 10.000 quả đạn pháo vào Seoul và các vùng phụ cận. Chính Bình
Nhưỡng cũng tuyên bố mình có khả năng tấn công phủ đầu “ngoài sức tưởng tượng
và sức tàn phá còn mạnh hơn vũ khí nguyên tử”.
Các cụ nhà ta thường nói “Trâu bò đánh nhau
ruồi muỗi chết”, câu nói đúng cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, đúng cả nghĩa hẹp
lẫn nghĩa rộng. Tại sao tôi lại chọn cái sân bay Incheon, seoul trong một thời
điểm nước sôi lửa bỏng để quá cảnh? Nhưng nếu sợ, cũng như sợ khủng bố, sợ tai
nạn thì chẳng có ai trên đời dám đi đâu cả. Cuộc sống vẫn cứ phải theo guồng của
nó. Vả lại chắc gì đi qua Thượng Hải hay Hồng Kông an toàn hơn Incheon. Theo cá
nhân tôi, Trung Quốc đối với thế giới còn đáng ngại hơn cả bán đảo Triều Tiên.
Ngược dòng thời gian, từ 1905 đến 1945 cả hai
miền Triều Tiên đều là thuộc địa của Nhật. Khi Chiến tranh Thế giới lần thứ hai
bước vào giai đoạn kết thúc, Hội nghị tam cường Liên Xô, Mỹ Anh đã họp đầu
tháng 2 năm 1945 ở Yanta để phân chia thành quả thắng lợi chiến tranh giữa các
lực lượng tham chiến. Cuộc họp này đã trở thành cơ sở hình thành trật tự hai cực
Xô-Mỹ, cuộc đối đầu giữa hai siêu cường kéo theo hai phe XHCN và TBCN trong cuộc
chiến tranh lạnh suốt nửa cuối thể kỉ thứ hai mươi. Về vấn đề Triều Tiên, các
nước đã thỏa thuận quân đội Liên Xô chiếm đóng miền Bắc Triều Tiên, quân đội Mỹ
chiếm đóng Nam Triều Tiên, lấy vĩ tuyến 38 làm ranh giới (cũng giống như Đông Đức
và Tây Đức, miền Bắc và miền Nam Việt Nam). Và từ đó hình thành nên hai nhà nước
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên và Đại Hàn Dân quốc.
Đến nay, hơn bảy mươi năm đã trôi qua, có lẽ
sau khi quốc đảo Cu Ba xinh đẹp bình thường hóa quan hệ với Hoa kì thì tàn dư của
cuộc Chiến tranh lạnh chỉ còn lại một điểm duy nhất đó là bán đảo Triều tiên.
Việt Nam đã thống nhất đất nước vào ngày 30 tháng 4 năm 1975. Nước Đức đã tái hợp
sau khi bức tường Berlin sup đổ ngày 9 tháng 11 năm 1989. Hiện tại hai miền Triều
Tiên vẫn đang trong tình trạng chiến tranh, bởi vì mới chỉ có hiệp định đình
chiến sau cuộc chiến năm 1950-1953, cuộc chiến của quân đội Bắc Tiều Tiên cùng
với hàng triệu chí nguyện quân Trung Quốc đương đầu với hàng triệu quân Nam Hàn
cùng với quân lính Liên Hiệp Quốc đứng đầu là Mỹ trong gần ba năm. Cuộc chiến
này không giải quyết được vấn đề gì, chỉ để lại gần 3 triệu người chết, hàng
triệu người bị thương, hàng triệu gia đình chia lìa, li tán…
Tuy trong tình trạng chiến tranh, nhưng từ những
năm 1960 đến những năm 1980 cà hai miền đều có nhũng bước phát triển kinh tế
ngoạn mục. Đặc biệt là CHDCNN Triều Tiên, với sự giúp đỡ của Liên Xô, Trung Quốc
và các nước xã hội chủ nghĩa, hơn ba mươi năm đất nước này phát triển với tốc độ
Thiên Lý Mã, bình quân tăng trưởng gần 25%. Năm 1979 Kim Nhật Thành tuyên bố nước
này đã hoàn thành công nghiệp hóa. Thế giới đã coi Nhật Bản và Triều Tiên là
hai nước công nghiệp điển hình cho châu Á. Bình quân GDP thời kì hoàng kim của
Triều Tiên xấp xỉ 5000 đô la đầu người, vượt xa Hàn Quốc. Mặc dù nông nghiệp chỉ
chiếm hơn 20% GDP nhưng Triều Tiên đã đạt sản lượng trên 10 triệu tấn lương thực,
thỏa mãn nhu cầu trong nước và xuất khẩu.
Kết quả của sự tăng trưởng kinh tế dẫn đến
Triều Tiên có một cơ sở hạ tầng cho đến nay nhiều nước nằm mơ cũng không có. Hệ
thống đường bộ, đường sắt hiện đại. Tầu điện ngầm tiên tiến. Khách sạn cao tầng
nhất thế giới. Thư viện lớn nhất thế giới. Giáo dục bắt buộc hết PTTH, miễn phí từ mầm non tới đại
học. 99% người dân biết chữ. Mạng lưới y tế đảm bảo phục vụ tự do cho tất cả mọi
người…
Nền kinh tế của Triều Tiên chỉ giảm sút từ cuối
những năm 1980 trở đi do sự sụp đổ của Liên Xô và khối xã hội chủ nghĩa ở Đông
Âu. Đặc biệt trong thập niên 1990, trước nguy cơ tụt hậu, không giống như Liên
Xô, Trung Quốc, Việt Nam tiến hành đổi mới và cải cách, Triều Tiên không chuyển
đổi nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường; không
công nhận nền kinh tế thị trường. Những sai lầm về chính sách kinh tế, cộng
thêm thiên tai, lũ lụt khủng khiếp cùng với chính sách bao vây cấm vận của Mỹ đã
dẫn đến nạn đói ước chừng trên dưới nửa triệu người chết. Họ bắt đầu tụt hậu dần
từ đó, mặc dù có một thời kì dài phát triển hơn Hàn Quốc.
Mấy năm gần
đây đà phục hồi kinh tế và tăng trưởng kinh tế của Triều tiên đã khởi sắc. Triều
Tiên đã lập một số đặc khu kinh tế nhằm thu hút đầu tư, hết sức coi trọng khoa
học công nghệ, ứng dụng công nghệ cao vào nông nghiệp. Nhưng kết quả còn phải
chờ thời gian kiểm chứng. Tuy nhiên việc bao vây, cấm vận của Liên Hợp Quốc sẽ
khiến đất nước này khó có thể tiến tới được. Hy vọng Triều Tiên, đất nước với
dân số 25.200.000 người, bình quân thu nhập xấp xỉ 2000 đô la có thể vượt qua
được thử thách giống như đất nước Iran.
Truyền thông của phương Tây và Hàn Quốc, thậm
chí một số báo điện tử của Việt Nam trích dẫn theo, thường mô tả nền kinh tế của
CHDCND Tiều Tiên đang đứng trên bờ sụp đổ và điêu tàn. Người ta có cảm giác rằng
Triều Tiên là một đất nước đói nghèo, lạc hậu, độc tài, tàn nhẫn… Phần lớn những
tin đó đều là tin đồn đại, không được kiểm chứng. Thậm chí chúng bị xuyên tạc
và bôi nhọ, kể cả những vấn đề về chính trị nội bộ của Triều Tiên cũng bị người
ta bóp méo. Bất chấp lệnh cấm vận và trừng phạt bao nhiêu năm nay, tôi thấy Triều
Tiên vẫn đứng vững. Tinh thần “tự chủ, tự lực, tự cường, tự cấp, tự túc” của người
Triều Tiên cùng với những thành quả phát triển của hơn ba mươi năm xây dựng
CNXH đã khiến họ có thể đương đầu với những khó khăn tưởng chừng như không thể
vượt qua.
Trong thời đại
toàn cầu hóa ngày nay, mỗi nước đều phải tùy thuộc vào nhau, tư tưởng Chủ thể
(Juche) của Triều Tiên quá cứng nhắc. Thêm vào đó cái nguyên tắc Tiên quân
(Sogun), quân đội trên hết, một phần tư ngân sách dành cho quân đội đã làm suy
kiệt nguồn lực của họ. Tôi không biết họ còn trụ được bao nhiêu lâu. Mặc dầu phải
thừa nhận rằng họ có một nền công nghiệp nặng, một nền công nghiệp quốc phòng,
cơ khí chế tạo hơn hẳn các nước đang phát triển (trừ Trung Quốc), kể cả so với
nhiều nước trong nhóm G20. Họ đã đưa được vệ tinh lên quỹ đạo. Họ đã thử thành
công bom nguyên tử. Họ đã thử thành công bom nhiệt hạch (dù vẫn có nhiều người
nghi ngờ). Họ có đủ các loại tên lửa, đã thử thành công tên lửa đạn đạo. Họ đã
tự sản xuất được điện thoại thông minh (martphone) và máy tính bảng (dù có nhiều
người nghi ngờ). Bao nhiêu nước trên thế giới làm được điều này? Phải thừa nhận
rằng đó là một dân tộc tuyệt vời, đầy tiềm năng. Chỉ tiếc rằng sau Kim Nhật
Thành, con cháu của ông không có được tầm vóc xứng đáng với ông.
Đối lập với CHDCNN Triều Tiên, Hàn Quốc đi
theo quỹ đạo tư bản chủ nghĩa. Mặc dầu trong những năm đầu, nền kinh tế của Hàn
Quốc phát triển chậm chạp, gặp nhiều khó khăn. Chính trường rất phức tạp. Nhưng nhờ những biện pháp cứng rắn
khắc khổ, từ giữa thập niên 1960 trở đi, tốc độ phát triển kinh tế tăng dần. Bắt
đầu từ những năm 1980 Hàn Quôc đã có những bước chuyển mình để trở thành một
trong những nước công nghiệp hóa mới (NICs). Từ những năm 2000 đến nay Hàn Quốc
có những bước phát triển vượt bậc về chất. Thành công trong phát triển kinh tế được
người ta gọi là “kì tích sông Hàn”.
Hàn Quốc
đã có bước đi vững vàng trong nền kinh tế toàn cầu, có một vị thế nhất định
trong giới toàn cầu hóa. Hàn Quốc phát
triển công nghiệp cơ khí, chế tạo, công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao như
chế tạo máy bay, tầu ngầm, ô tô, ti vi, smartphon cao cấp có thể sánh vai với
các nước phát triển. Năm 2015 dân số Hàn Quốc là 50. 617.405 người. Tổng sản phẩm
quốc nội 1,85 ngàn tỉ đô la. Bình quân đầu người 37.413 đô la.
Nếu so sánh sức mạnh tổng hợp quốc gia, rõ
ràng giữa hai nước là quá chênh lệch. Liệu CHDCNN Triều Tiên và Hàn Quốc có một
cuộc chiến tranh?
Sự xoay trục của Mỹ về châu Á- Thái Bình
Dương, việc củng cố khối liên minh Mỹ-Nhật-Hàn, các cuộc tập trận chung giữa Mỹ
và Hàn Quốc, nhất là cuộc tập trận đang diễn ra làm cho Triều tiên cảm thấy bất
an về an ninh, càng củng cố quyết tâm phát triển chương trình hạt nhân và trở
thành một cường quốc hạt nhân; đồng thời họ luôn sẵn sàng cho một cuộc chiến
tranh với Hàn Quốc. Tất cả những điều trên đồng nghĩa với việc đẩy an ninh khu
vực Đông Bắc Á ở trong tình trạng bất ổn, căng thẳng và khuấy động một cuộc chạy
đua vũ trang trong khu vực. Chẳng hạn Nhật Bản phải bố trí hệ thống tên lửa để
đối phó với mối đe dọa từ Bắc Triều Tiên, Hàn Quốc phải tăng cường sức mạnh
quân sự, cho phép Mỹ triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD bất chấp sự phản
đối của Trung Quốc và Nga… Tất cả những việc làm trên rồi sẽ đi đến đâu?
Cách đây khoảng hai năm, một nhà nghiên cứu
chính trị Hàn Quốc nói với chúng tôi trong những phút ngoài lề của một hội nghị,
đại ý là, ông ấy không vui khi nhận lời ca ngợi kì tích sông Hàn của người Việt.
Theo ông ấy, ba mươi năm tới Việt Nam có thể phấn đấu đạt được nền kinh tế
tương đương như Hàn Quốc bây giờ. Nhưng không biết ba mươi năm tới hai miền
Nam-Bắc thuộc dân tộc Triều Tiên có thể thống nhất như dân tộc Việt Nam hay không.
Bởi vì việc thống nhất đâu chỉ có phụ thuộc vào CHDCNN Triều Tiên và Hàn Quốc.
Có thể nhà
nghiên cứu chính trị Hàn Quốc đã có lí. Cái di sản của cuộc Chiến tranh Lạnh ở
bán đảo Triều Tiên còn có thể kéo dài năm năm, mười năm, hai mươi năm… cho đến
khi nào các nước lớn gạt bỏ quyền lợi của họ sang một bên. Nhưng đến khi nào?
Bán đảo Triều
Tiên có một vị trí địa chính trị, địa kinh tế rất quan trọng. Nước nào kiểm
soát được bán đảo Triều Tiên nước đó có thể khống chế cả Đông Bắc Á, Biển Hoàng
Hải- một khu vực nối liền lục địa Á-Âu, cửa ngõ ra vào châu Á. Chính vì vậy bán
đảo này có “duyên nợ” với nhiều nước lớn từ xưa đến nay như Trung Quốc, Nga, Nhật
Bản, Mỹ. Những nước này đều có lợi ích đan xen, chồng lấn ở ở cả hai miền Triều
Tiên. Cuộc họp ba bên Mỹ-Trung-Triều tháng 4 năm 2003, cuộc họp 6 bên Mỹ-Nhật-Trung-Nga-Hàn-Triều
đổ vỡ đã phản ánh rõ sự phức tạp của vấn đề.
Trước mắt có những kịch bản sau, i, CHDCND
Triều Tiên giành được mục tiêu thống nhất đất nước bằng vũ lực như trường hợp của
Việt Nam. ii, CHDCND Triều Tiên tự sụp đổ hòa nhập với Hàn Quốc giống như Cộng
hòa Dân chủ Đức tái thống nhất với Cộng hòa Liên bang Đức. iii, hai nước giữ
nguyên hiện trạng chia cắt lâu dài. iiii, Hàn Quốc phát động cuộc chiến tranh
thống nhất đất nước bằng vũ lực. iiiii,
hai nước thành lập nhà nước liên bang tiến tới thống nhất đất nước.
Khả năng thứ nhất và khả năng thứ tư khó có
thể xảy ra, vì cả hai nước đã trải qua một cuộc chiến nhưng cuối cùng vẫn phải
lấy vĩ tuyến 38 làm ranh giới chia cắt. Cả hai sẽ không mạo hiểm phát động một
cuộc chiến tranh dẫn đến những hậu quả khôn lường, trừ phi Triều Tiên tiếp tục
thử vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo thách thức cộng đồng quốc tế.
Khả năng thứ hai có thể xảy ra nếu Trung Quốc
hoàn toàn từ bỏ CHDCNN Triều Tiên. Liệu Trung Quốc có muốn dứt tình với người
anh em khó bảo? Tôi nghĩ rằng họ rất khó xử. Nếu bỏ rơi Triều tiên, một Đại Hàn
Dân Quốc với tiềm lực kinh tế, quân sự vốn mạnh, lại thừa hưởng cơ sở công nghệ tên lửa đạn đạo, công nghệ hạt nhân,
cộng với sự hiện diện quân sự của Mỹ ở sát nách, khác nào bắt họ ngồi trên đống
lửa. Nếu không ép được Triều Tiên từ bỏ chương trình hạt nhân, thực tế là họ đã
không làm được, thì hiện tại hệ thống phòng thủ tên lửa Mỹ THAAD đặt tại Hàn Quốc
sẽ vô hiệu hóa tên lửa mang đầu đạn hạt nhân của Trung Quốc. Khi Triều Tiên
tham gia câu lạc bộ các quốc gia hạt nhân thì Hàn Quốc và Nhật Bản chắc không
thể không theo đuổi chương trình hạt nhân của riêng mình. Ứng cử viên tổng thống
Donald Trum đã tuyên bố, nếu ông ta lên làm tổng thống Mỹ, ông ta sẽ cho phép
hai nước phát triển chương trình hạt nhân. Nếu vậy thì Trung Quốc phải làm gì?
Khả năng thứ
ba là khả năng hiện thực nhất. Khả năng này phù hợp với quyền lợi của Trung Quốc,
phù hợp với tính toán chiến lược trong cả quá khứ (sau chiến tranh năm
1950-1953), hiện tại và trong tương lai. Trung Quốc chỉ muốn một bán đảo Triều
Tiên chia cắt, phi hạt nhân hóa và Triều Tiên là vùng đệm, phụ thuộc vào Trung
Quốc, là con bài mặc cả với Mỹ, thậm chí là cả với Hàn Quốc. Mỹ cũng vậy, việc
giữ nguyên hiện trạng, không hòa bình, không chiến tranh ở bán đảo Triều Tiên nằm
trong tính toán chiến lược của Mỹ. Họ chỉ muốn một bán đảo Triều Tiên chia cắt,
phi hạt nhân hóa, duy trì lực lượng quân sự của mình ở Hàn Quốc, không chỉ để bảo
vệ Hàn Quốc mà còn để kiềm chế Trung Quốc và cả Nga ở Đông Bắc Á. Rõ ràng là
hai miền Triều Tiên khó có thể quyết định được vận mệnh của mình.
Khả năng cuối cùng cũng có thể xảy ra nếu thời
gian tới hai nước đều có thiện chí, không nghi kị lẫn nhau, đồng thời Bắc Triều
tiên phải từ bỏ chương trình hạt nhân, thay đổi nguyên tắc Tiên quân, đổi lại Mỹ-Hàn
đồng ý kí một hiệp ước hòa bình, tôn trọng chủ quyền của Triều Tiên, xóa bỏ bao
vây cấm vận, giống như Hội đồng Bảo an đã làm với Iran. Hai nước sẽ từng bước hội
nhập theo mô hình “một nhà nước hai chế độ”. Nếu như vậy liệu Mỹ có rút hệ thống
tên lửa phòng thủ và quân đội Mỹ ra hỏi Hàn Quốc không?
Khả năng nào thì tương lai của hai miền Triều
tiên vẫn còn mù mịt lắm. Vấn đề quan trọng đối với tôi là chiến tranh chưa thể
nổ ra vào thời điểm này. Tôi có thể đi qua Incheon bình yên vô sự và ghé thăm Bảo
tàng Văn hóa Hàn Quốc năm tiếng trong khi chờ đợi quá cảnh sang Mỹ.