Chiến dịch Ngôi sao Texas và Căn cứ 935

Vào ngày mồng 1 tháng Bảy năm 1970, cách đây đúng 50 năm, chính xác vào lúc 6h00, Sở chỉ huy sư đoàn 324B đã đã lệnh nổ súng tới tất cả các đơn vị nhằm tấn công và phá hủy Căn cứ 935 (người Mỹ gọi là Căn cứ Hỏa lực ripcord), bao vây và tấn công các đơn vị Mỹ ngụy đóng xung quanh căn cứ và các lực lượng của chúng đến giải vây.
Khu vực tác chiến của sư đoàn 324 vào thời điểm đó bao gồm các địa điểm: Căn cứ 935, Cốc Muộn, Dốc Mây, Cốc Bai- đồi 665- Cốc A Vó, A Đam và đồi 1251, Cô Pung và đồi 1087… Trong đó trọng tâm của chiến dịch là căn cứ 935 (theo tài liệu Mỹ, đó là những địa điểm trọng yếu ở khu vực căn cứ 935/Ripcord và xung quanh Ripcord. Nó khác một chút về tên gọi, độ cao so với tài liệu Lịch sử Sư đoàn 324 do NXB Quân đội Nhân dân phát hành năm 1992).
Có thể nói đây là trận đánh lớn cuối cùng của Quân đội Mỹ trong chiến tranh Việt Nam mà phía Việt Nam chưa đánh giá hết tầm quan trọng của nó, mặc dầu các nhà quân sự, các tác giả đã đề cập đến nhiều khía cạnh về trận đánh trong cuốn Lịch sử Sư đoàn 324, bộ Lịch sử chiến tranh chống Mỹ và một số hồi ký của các tướng tá trong sư đoàn. Theo chỗ tôi biết, người Mỹ ít nhất viết tới bốn cuốn sách về trận đánh này. Trong số đó có hai cuốn từ ba đến bốn trăm trang (cuốn Đại bàng gào thét trong vòng vây của Keith Nolan và cuốn Địa ngục trên đỉnh đồi của Thiếu tướng Benjamin L.Harrison, nguyên chỉ huy Lữ đoàn 3 trong trận đánh ở Căn cứ 935).
Đồi 935 nằm ở khu vực rừng núi huyện Phong Điền, Thừa Thiên. Sở dĩ có cái tên đồi 935 vì theo bản đồ Pháp để lại, ngọn đồi có độ cao 935 mét do với mực nước biển. Nó rộng khoảng 350 mét và dài khoảng 550 mét. Ngọn đồi này án ngữ đường về đồng bằng, là chìa khóa mở cánh cửa xuống khu vực đồng bằng Thừa Thiên. Tháng Tám năm 1969, sau khi chiếm lại vùng đồng bằng và các thành phố ở miền Nam, Quân đội Mỹ và Quân đội Việt Nam Cộng hòa đã phát động nhiều cuộc tấn công lên khu vực rừng núi, giành giật địa bàn rừng núi với ta. Chúng đã tạo nên một vành đai bảo vệ bằng việc xây dựng một số căn cứ hỏa lực trên các cao điểm. Mục đích của những căn cứ này là hỗ trợ các cuộc càn quét vào khu vực rừng núi và đẩy lực lượng của chúng ta ra xa nhằm đảm bảo an ninh cho khu vực đồng bằng và đô thị.
Căn cứ 935 được xây dựng trong thời gian nửa cuối năm 1969. Đó là một căn cứ được tạo nên bằng một trận địa pháo 85mm, một trận địa lựu pháo 105mm và một trận địa cối 106,7mm. Căn cứ 935 chia thành ba khu vực: Khu vực chỉ huy, khu vực hậu cần, vị trí pháo bắn và công sự phòng thủ. Các khu vực pháo binh và khu vực công sự phòng thủ được xây dựng bằng gỗ và bằng nhôm. Những vị trí này một nửa nằm dưới mặt đất và được chất lên cao bằng những bao cát. Khoảng tám đến mười hàng rào kẽm gai được xây dựng xung quanh căn cứ để bảo vệ căn cứ. Các bãi mìn bao gồm tất cả các loại mìn được đặt ở những chỗ quan trọng và dọc theo các sườn núi. Khi Mỹ tiến hành chiến dịch Ngôi sao Texas (Texas Star Operations), Căn cứ 935 được tăng cường thêm một trận địa lựu pháo 155mm, hai trung đội cối 81mm, một khu vực bố trí để súng máy 50mm, hai khẩu súng không giật 90mm, một trung đội kỹ sư, các khu vực kho quân nhu và ba bãi đỗ trực thăng có điều khiển bởi người dẫn đường.
Chiến dịch Ngôi sao Texas là một chiến dịch quân sự kéo dài hơn năm tháng. Chiến dịch này do liên quân Mỹ ngụy tiến hành, diễn ra tại hai tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên từ ngày 1 tháng 4 đến ngày 5 tháng 9 năm 1970. Mục tiêu chính của Chiến dịch Ngôi sao Texas là bình định, tái thiết nông thôn cùng với các hoạt động tấn công chống lại lực lượng Quân đội Nhân dân Việt Nam tại miền tây tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên. Sư đoàn Dù 101 của Quân đội Mỹ và Sư đoàn 1 của Quân đội Việt Nam Cộng hòa và lực lượng phòng vệ dân sự cùng phối hợp tiến hành chiến dịch. Riêng Sư Dù Mỹ có ba lữ đoàn. Một lữ đoàn đảm bảo trách nhiệm thực hiện chương trình bình định nông thôn, hai lữ đoàn thực hiện các hoạt động tấn công ở các khu vực phía tây hai tỉnh, chủ yếu là ở phía nam Thung lũng Đắc krông và phía bắc Thung lũng A Sầu.
Vào ngày 1 tháng 4 năm 1970, các đơn vị của Tiểu đoàn 1, Đơn vị Bộ binh 506 thuộc Sư đoàn Dù 101 đã tiến hành các cuộc tấn công đầu tiên vào Căn cứ 935/ Ripcord mở màn cho Chiến dịch Ngôi sao Texas… Hàng chục trận đánh của liên quân Mỹ nguỵ diễn ra ở khu vực rừng núi miền tây Thừa Thiên vào tháng Tư, tháng Năm và tháng Sáu năm 1970.
Về phía Quân đội Nhân dân Việt Nam, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Quân khu Trị Thiên (có sự phối hợp với bộ đội địa phương, dân quân du kích miền tây Thừa Thiên): Sư đoàn 304 làm nhiệm vụ vận chuyển quân trang quân dụng, đánh địch ở phía tây Quảng trị; Sư đoàn 324 trực tiếp đánh địch ở khu vực 935, xung quanh khu vực 935 và khu vực Ông Đội, Kiền Kiền, dọc hai bờ sông Bồ. Cụ thể Trung đoàn 1 Sư 324 bao vây và tấn công ở hướng chính Căn cứ 935. Tiểu đoàn 2 Trung đoàn 6 thuộc Quân khu Trị Thiên bao vây và tấn công phía tây, hướng thứ yếu Căn cứ 935. Trung đoàn 3 cơ động đánh địch ở vòng ngoài Căn cứ 935, ở khu vực Co Pung, điểm cao 1078…
Ngày 1/7/1970, đúng ngày thành lập lần thứ 15 của Sư đoàn 324, sau mệnh lệnh của sư đoàn, tất cả các trận địa hỏa lực DKZ 75mm, cối 82 của sư đoàn đồng loạt bắn vào các căn cứ 935, Động Cô Pung, điểm cao 1078… mở màn cho các trận đánh quyết liệt giành lại địa bàn, giành thế chủ động.
Sau hơn 20 ngày vây hãm, với phương châm “vây, lấn, tấn, phá, triệt, diệt, Trung đoàn 1 và Tiểu đoàn 2 Trung đoàn 6 đã gây tổn thất nặng nề cho hai tiểu đoàn Dù thuộc Lữ đoàn Dù số 3, buộc Sư đoàn Dù 101 và Lữ đoàn 3 phải rút tất cả các lực lượng ra khỏi Căn cứ 935 sau những tổn thất nặng nề, một động thái mà trong lịch sử chiến tranh Việt Nam, Quân đội Mỹ chưa bao giờ làm như vậy, nghĩa là phải tháo chạy trong cuộc đọ sức trước một đơn vị quân chủ lực đối phương. Mặc dầu Lữ đoàn 3 được sự chi viện yểm trợ của hơn một chục đơn vị không quân, với các loại máy bay phản lực, trực thăng tấn công vũ trang, hàng chục trận địa pháo, hàng ngàn tấn bom, hàng vạn quả đạn pháo, nhưng tất cả đều bất lực trước ý chí và sự hy sinh quả cảm của các cán bộ chiến sĩ Sư đoàn 324.
Trong cuốn Đại bàng gào thét trong vòng vây, tác giả viết: “Trước khi căn cứ Ripcord có thể trở thành một trận Điện Biên Phủ của người Mỹ, Sư đoàn Dù 101 đã làm cái điều mà Quân đội Mỹ không làm ở Việt Nam: Nó rút lui khỏi trận đánh lớn, ra lệnh sơ tán và tiến hành không kích hủy diệt Căn cứ Ripcord bằng máy bay B52.” Tác giả cuốn sách đã cay đắng thừa nhận: “Chiến thắng của kẻ địch là hoàn toàn tuyệt đối”.
Trận đánh vào Căn cứ 935 là trận đánh quyết định, trận đánh “nốc ao” khiến toàn bộ Chiến dịch Ngôi sao Texas và các chiến dịch tiếp theo của Mỹ ngụy thất bại trên chiến trường Trị Thiên. Tác giả cuốn Đại bàng gào thét trong vòng vây viết: “Với việc Ripcord di tản, yếu tố quyết định cho các cuộc tấn công vào mùa hè năm đó đã bị hủy bỏ. Thay cho một cuộc tấn công lớn quyết liệt, Chiến dịch Đỉnh núi Chicago, cuối cùng khi phát động chỉ là một cuộc tập kích nhanh của Quân lực Việt Nam Cộng hòa với sự hỗ trợ của trực thăng vũ trang nhưng không có sự hỗ trợ tấn công trên mặt đất của Sư đoàn Dù 101. Sư đoàn đã do dự sau khi mất mát quá nhiều quân ở Ripcord, và Đại bàng gào thét (Screaming Eagles) không mạo hiểm đi vào núi Cô Pung để chịu thêm tổn thất nữa.”
Sau 12 ngày phá hủy Căn cứ 935/ Ripcord, Trung đoàn 3 Sư 324 và Tiểu đoàn 1 Trung đoàn 6 bao vây và tấn công Căn cứ Cốc Bai, người Mỹ gọi là Căn cứ Hỏa lực O’Reylli, căn cứ hỏa lực cuối cùng ở vùng rừng núi Thừa Thiên. Đây là một căn cứ hỏa lực mạnh không kém Căn cứ 935/ Ripcord. Lực lượng địch tại đây có Tiểu đoàn 3 thuộc Trung đoàn Hắc báo, Tiểu đoàn 1 Trung đoàn 1 thuộc Sư đoàn 1 và các trận địa lựu pháo 105mm, 155mm, cối 106,7mm. Đặc biệt quanh Căn cứ Cốc Bai/ O’Reylli còn có Tiểu đoàn Dù Mỹ ở điểm cao 316, Tiểu đoàn 2, Tiểu đoàn 3 thuộc Trung đoàn 1 ngụy ở Củng Cáp, Cốc A Vó… Sau ba tháng bao vây đánh lấn, số phận của Cốc Bai lặp lại đúng như ở Căn cứ 935.
Chiến thắng ở căn cứ 935/Ripcord và ở Cốc Bai/O’Reylli đã làm phá sản Chiến dịch Ngôi sao Texas và các chiến dịch tiếp theo của Mỹ ngụy trên chiến trường Trị thiên. Nó đập tan âm mưu bình định và đẩy các lực lượng của ta ra xa khu vực đồng bằng và đô thị. Nó đã tạo ra thế và lực mới cho chiến trường trị Thiên phát triển. Nó nối liền thế ba vùng chiến lược rừng núi đồng bằng và đô thị. Ngày 2/8/1970 Quân ủy Trung ương đã điện “Nhiệt liệt biểu dương, khen ngợi cán bộ chiến sĩ Sư đoàn 324 đã giành thắng lợi to lớn ở khu vực 935 và miền tây Thừa thiên”.
Rất đáng tiếc Lịch sử Sư đoàn 324, Lịch sử chiến tranh chống Mỹ không nhắc đến Chiến dịch Ngôi sao Texas, một chiến dịch kéo dài hơn năm tháng, với sự tham gia của hai sư đoàn tinh nhuệ bậc nhất của Mỹ ngụy vào thời điểm đó. Phía Việt Nam chỉ nhắc đến từng trận đánh đơn lẻ, không có cái nhìn tổng thể, nghĩa là chỉ thấy cây mà không thấy rừng. Vì thế không đánh giá được đầy đủ tầm vóc của một số trận đánh, trong đó có trận đánh trên đồi 935.
Xét về thời gian, quy mô và không gian của chiến dịch Ngôi sao Texas, nó không thua kém một số chiến dịch lớn diễn ra ở miền Nam. Thậm chí, theo người Mỹ, nó còn là một trong những chiến dịch khốc liệt nhất trong chiến tranh Việt Nam. Thời gian chiến dịch kéo dài hơn năm tháng; Không gian trận chiến trải dài khu vực miền tây hai tỉnh; số lượng đơn vị tham gia mỗi bên là khoảng hai sư đoàn, chưa kể hàng chục đơn vị phối hợp cấp tiểu đoàn , trung đoàn. Thất bại của Chiến dịch Ngôi sao Texas đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện chiến trường ở Trị Thiên theo hướng có lợi cho ta. Nó khép lại thời kỳ của quân đội Mỹ ở Việt Nam. Nó là tiếng chuông báo hiệu Chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh bắt đầu phá sản.
Năm mươi năm đã trôi qua, từ nguồn tài liệu của phía bên kia chiến tuyến, giờ đây chúng ta có quyền khẳng định, trận đánh thắng lợi ở Căn cứ 935/Ripcord, trận đánh lớn cuối cùng của Mỹ ở Việt Nam là một trong những dấu son trong lịch sử chiến tranh Việt Nam. Đúng như tác giả Keith Nolan viết “Ripcord/935 trở thành cái gì đó được cho là có ý nghĩa ẩn dụ bi thảm cho toàn bộ cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam”.
(Trong năm 1970, Sư đoàn 324 tuyên bố tiêu diệt 5.400 quân Mỹ ngụy, bắn rơi 269 máy bay các loại. Phía Mỹ tuyên bố chiến dịch Ngôi sao Texas giết chết 1.783 quân Bắc Việt.)