Thăm lại Điện Biên
70 năm sau ngày Chiến thắng Điện Biên Phủ, sự kiện lịch sử vĩ đại này vẫn tiếp tục được bình luận trên các phương tiện thông tin đại chúng thế giới. Sự kiện này vẫn tiếp tục minh chứng cho tinh thần quật cường, ý chí độc lập, tự chủ của dân tộc Việt Nam trong một thế giới đầy biến động. Sự kiện này cũng khẳng định chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ là mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc, mà còn là chiến thắng mang tầm vóc thời đại to lớn, có ảnh hưởng sâu sắc đến cục diện chính trị thế giới thời điểm bấy giờ và cho đến tận ngày hôm nay.
Về ý nghĩa, giá trị và bài học của chiến thắng Điện Biên Phủ, sách báo và các phương tiện thông tin đã nói đến quá nhiều. Chúng tôi không muốn nhắc lại nữa. Với những người lính chúng tôi, dù thời gian đã lùi về dĩ vãng, nhưng chúng tôi vẫn nhận thấy chiến thắng Điện Biên Phủ là niềm tự hào to lớn của quân đội và nhân dân Việt Nam, là nguồn động lực to lớn cho thế hệ chúng tôi và cho các thế hệ mai sau tiếp tục học tập, rèn luyện và cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong những ngày này có nhiều hoạt động hướng tới kỷ niệm 70 ngày chiến thắng, chúng tôi lại có dịp quay trở lại địa danh thiêng liêng Điện Biên Phủ, có dịp tìm hiểu thêm về mảnh đất và con người nơi đây ở nhiều vai khác nhau: Người viết văn, viết thơ, người cựu chiến binh, người đi du lịch…
Điện Biên là một tỉnh biên giới miền núi thuộc vùng cực Tây Bắc Việt Nam, cách Thủ đô Hà Nội khoảng 500 km. Với vị trí địa lý có tầm quan trọng, Điện Biên đã trở thành một vùng đất lịch sử, văn hóa và du lịch in đậm dấu ấn của cả nước.
Điện Biên có lịch sử lâu đời, gắn liền với quá trình phát triển của dân tộc Việt Nam. Nơi đây từng là vùng đất phên giậu phía Tây của Tổ quốc. Trong suốt chiều dài lịch sử, Điện Biên đã chứng kiến nhiều cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam. Nhưng đặc biệt biệt nhất, chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 đã diễn ra ở nơi đây, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, giải phóng miền Bắc, thống nhất đất nước.
70 mươi năm đã trôi qua, Điện Biên vẫn lưu giữ nhiều di tích lịch sử, văn hóa quý giá. Ngoài những di tích quen thuộc như đồi A1, đồi Him Lam, đồi Độc Lập, hầm Đờ Cát... đoàn chúng tôi lần này có dịp thăm kỹ Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Với diện tích trên 22.000m vuông bảo tàng là công trình quy mô, hoành tráng và hiện đại, có giá trị về lịch sử,văn hóa và kiến trúc.
Chúng tôi cùng nhau xem lại hàng trăm hiện vật mới. Đặc biệt chúng tôi cùng chiêm ngưỡng bức tranh toàn cảnh về chiến dịch Điện Biên, được vẽ bằng chất liệu sơn dầu, bố cục theo hình tròn, dài 132m, cao 20,5m. Đây quả là một bức tranh sống động và đồ sộ, một nét mới, gây ấn tượng mới trong chuyến đi này. Có thể nói Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ thật xứng đáng với tầm vóc “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.
Những người lính chúng tôi hiểu rất sâu sắc cái giá của những trận đánh trong những cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Chiến thắng lớn cái giá phải trả càng lớn. Hàng ngàn người con ưu tú đã nằm xuống trên mảnh đất này. Hàng chục ngàn người đã để lại một phần xương máu trên mảnh đất này. Và còn biết bao nhiêu người lính nữa vì nhiều lý do chưa được quy tập về đây.
Chúng tôi bồi hồi thắp hương tại Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia A1. Nghĩa trang ban đầu được xây dựng vào năm 1958, có diện tích rộng 3,2ha, nằm cách chân Đồi A1 khoảng vài trăm mét về phía Nam. Đây là nơi yên nghỉ của 644 chiến sĩ trong số 4020 chiến sĩ anh dũng chiến đấu hy sinh trong chiến dịch. Sau 2 lần quy hoạch, đầu tư sửa chữa, nâng cấp, mở rộng vào các năm 1994 và năm 2013, Nghĩa trang quốc gia A1 đã trở thành công trình văn hóa-lịch sử, hội tụ tính trang nghiêm, bền vững, thẩm mỹ, có kiến trúc và quy mô hợp lý, phù hợp với tầm vóc của Chiến thắng Điện Biên Phủ.
Điện Biên Phủ là một trong những trận đánh lịch sử quan trọng nhất của quân đội Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Việc viếng thăm nghĩa trang liệt sĩ cho chúng tôi cơ hội để tưởng nhớ và tri ân những người lính đã đánh đổi cuộc sống và hy sinh cả tuổi xuân để bảo vệ đất nước. Những hàng mộ trắng xóa trong sương khói mờ ảo trải dài, những biểu tượng và tượng đài người lính hy sinh khiến chúng tôi cảm thấy vô cùng khâm phục và tôn trọng thế hệ cha anh. Chính sự hy sinh to lớn của thế hệ đi trước đã viết nên bản hùng ca bất diệt này! Chúng tôi cũng bồi hồi nhớ lại bao đồng đội đã ngã xuống trong những năm tháng chống Mỹ. Từng gương mặt một thời trai trẻ lại hiện về…
Chúng tôi, những người lính, lớp người đi sau đã sống, chiến đấu và làm việc xứng đáng với những người đã nằm xuống nơi đây. Thế hệ chúng tôi đã làm tròn bổn phận của mình. 70 năm đã trôi qua, kể từ những ngày đầu chiến dịch diễn ra đến khi kết thúc, nhưng những giá trị và thông điệp tại đây vẫn còn sống mãi trong lòng những người lính, những người dân Việt Nam. Điện Biên Phủ đã chứng minh sức mạnh của tinh thần quyết tâm và đoàn kết, và là biểu tượng mãi mãi cho sự tự hào và lòng yêu nước của dân tộc.
Chũng tôi cũng có dịp thăm di tích Mường Phăng, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam chỉ đạo Chiến dịch Điện Biên Phủ. Những di tích lịch sử này đã góp phần khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và tinh thần yêu nước của nhân dân Điện Biên nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung.
Về với Điện Biên lần này chúng tôi cũng có dịp tìm hiểu thêm về các dân tộc anh em. Điện Biên là nơi sinh sống của 21 dân tộc, mỗi dân tộc có một nền văn hóa, phong tục tập quán riêng. Văn hóa Điện Biên mang đậm bản sắc của vùng núi Tây Bắc, với những nét đặc trưng như: Nghệ thuật Xòe Thái, một loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc của dân tộc Thái, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Lễ hội đền Hoàng Công Chất, lễ hội lớn nhất của tỉnh Điện Biên, diễn ra vào tháng 3 âm lịch hàng năm. Lễ hội Kin Pang Then, lễ hội cầu mùa của người Thái, được tổ chức vào tháng 3 âm lịch hàng năm…
Điện Biên không chỉ có giá trị lịch sử, văn hóa mà còn có vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng. Nơi đây có những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn, những dãy núi hùng vĩ, những dòng sông uốn lượn, những thác nước trắng xóa,... Chúng tôi đến thăm hồ Pá Khoang, một hồ nước ngọt mênh mông tự nhiên nằm ở huyện Điện Biên, có khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, hữu tình. Núi Pu Sam San, ngọn núi cao nhất tỉnh Điện Biên, với độ cao 2.632m, có phong cảnh hùng vĩ, hoang sơ. Thác nước Nậm Mu, một thác nước đẹp nằm ở huyện Mường Chà, có độ cao 30m, với dòng nước mát, tung bọt trắng xóa…
Bên cạnh những thay đổi, chúng tôi cũng chứng kiến cuộc sống còn rất khó khăn của đồng bào dân tộc. Thật buồn khi biết Điên Biên còn hơn 25% hộ nghèo và hơn 36% hộ nghèo ở nông thôn rừng núi. Tính đến hết năm 2023 còn tới 7447 hộ nghèo, đông con (đa số là 5, 6, cá biệt tới 9, 10 con) đang ở nhà tạm, nhà dột nát, hư hỏng, cần được làm mới và sửa chữa. Buồn hơn, ra ngoài thành phố, chúng tôi bắt gặp những dải đồi núi trơ trọi chạy dài, trọc lốc; không một bóng cây, ngọn cỏ. Còn đâu một thời “Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”. Hậu quả của việc mất rừng thật khủng khiếp. Chúng tôi bắt gặp nhiều con đường bị sạt lở, nước xói mòn lầy lội, cheo leo trên bờ vực thẳm. Và thấp thoáng đâu đó là những bản nghèo với những căn nhà lụp sụp, trống huếch…
Thăm một số trường học cấp 4, lớp học tạm bợ, bàn ghế xộc xệch. Một số trường không có điểm trường. Nơi có điểm trường thì không có điện, không có nước sạch (nước được lấy từ khe suối trên núi, không có mưa trường thường không có nước), nhiều trường học chưa có điều kiện để đào lấy một cái giếng khoan…
Tôi cho rằng một số huyện nghèo ở đây điện, đường, trường, trạm còn không bằng ở huyện Mù Cang Chải thuộc tỉnh Yên Bái (năm 2022 tôi có dịp công tác ở Mù Cang Chải một thời gian). Tôi băn khoăn tự hỏi mình không biết việc thực hiện cải cách giáo dục, nhất là việc chuyển đổi số và giáo dục STEM ở những nơi này sẽ như thế nào? Có lẽ đó vẫn là một câu hỏi chưa có lời đáp, vẫn còn là một mục tiêu trong tương lai.
Đúng, Điện Biên là một tỉnh giàu giá trị lịch sử, văn hóa và vẻ đẹp thiên nhiên. Những giá trị này đã góp phần làm nên bản sắc riêng của Điện Biên, là niềm tự hào của đồng bào các dân tộc (hơn 82% là người dân tộc thiểu số). Nhưng chúng tôi nghĩ cần phải có sự đầu tư hơn nữa của Đảng và Nhà nước về cơ sở vật chất, nhất là về cơ sở vật chất “điện, đường, trường, trạm”. Cần có sự chung tay góp sức của cả nước, của cộng đồng doanh nghiệp và các nhà hảo tâm… Hy vọng cùng với sự nỗ lực của chính quyền và người dân, 5 năm nữa, chúng tôi quay lại, Điện Biên sẽ là một tỉnh có thu nhập đạt mức trung bình của cả nước.