Liệu Mỹ có thể thu hồi được kênh đào Panama
Ban đầu tôi không tin Mỹ có thể thu hồi Kênh đào Panama. Đó chỉ là chiêu trò thu hút cử tri của ứng cử viên Donald Trump irong chiến dịch tranh cử tổng thống. Nhưng chỉ sau 3 ngày nhậm chức, ông Trump đã có bài phát biểu trực tuyến tại Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos (Thuỵ Sĩ). Đề cập loạt vấn đề kinh tế, đối ngoại trong bài phát biểu 45 phút, ông nhắc lại đề xuất khẳng định quyền kiểm soát Kênh đào Panama và mua Greenland (Lãnh thổ tự trị của Đan Mạch). Về việc mua Greenland tôi đã đề cập đến trong bài viết trước và tôi tin ông ta có thể làm được, vì thực tế quân đội Mỹ đã chiếm đóng và kiểm soát ở Greenland rồi. Còn Kênh đào Panama thì lại là câu chuyện khác.
Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này, tôi xin được cung cấp một cái nhìn tổng quan về Kênh đào Panama và tại sao người Mỹ lại muốn thu hồi kênh đào này?
Kênh đào Panama là một tuyến đường thủy nhân tạo dài 82 km cắt ngang lãnh thổ của Panama, nối liền Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Kênh đào này rút ngắn đáng kể quãng đường vận chuyển hàng hải giữa hai đại dương, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế. Có thể nói Kênh đào Panama đã thay đổi hoàn toàn bản đồ giao thương toàn cầu, thúc đẩy sự phát triển kinh tế của nhiều quốc gia.
Ngược lại dòng lịch sử hình thành ban đầu, ý tưởng xây dựng Kênh đào Panama đã xuất hiện từ thế kỷ 16. Người Pháp đã cố gắng xây dựng kênh đào vào cuối thế kỷ 19 nhưng thất bại do nhiều khó khăn trở ngại. Người Mỹ đã tiếp quản dự án và hoàn thành việc xây dựng kênh đào vào năm 1914.
Từ thời điểm đó, về kinh tế, Kênh đào Panama đã thúc đẩy thương mại, giảm chi phí vận chuyển, tăng cường giao thương giữa các quốc gia; giúp phát triển kinh tế, tăng cường an ninh hàng hải, tạo ra nhiều việc làm, thu hút đầu tư. Về địa chính trị, kết nối các các châu lục, rút ngắn khoảng cách giữa Bắc Mỹ và Nam Mỹ…
Mỹ kiểm soát kênh đào này trong một thời gian dài. Ngày 31 tháng 12 năm 1999, Mỹ chính thức truyền lại quyền quản lý và vận hành Kênh đào Panama cho Chính phủ Panama theo Hiệp ước Torrijos-Carter ký kết vào năm 1977. Điều này kết thúc hơn 85 năm quản lý và vận hành kênh đào bởi Mỹ.
Ngày nay chính giới Mỹ, trong đó có Tổng thống Trump muốn kiểm soát Kênh đào Panama. Đây là một vấn đề lịch sử phức tạp, liên quan đến nhiều yếu tố kinh tế, địa chính trị và chiến lược. Tôi cho rằng có một số nguyên nhân khiến người Mỹ theo đuổi tham vọng này. Thứ nhất là vì vị trí chiến lược. Kênh đào Panama nằm ở vị trí địa lý vô cùng quan trọng, nối liền hai đại dương lớn. Việc kiểm soát kênh đào đồng nghĩa với việc nắm giữ một tuyến đường giao thông hàng hải huyết mạch, giúp rút ngắn đáng kể thời gian và chi phí vận chuyển hàng hóa giữa các lục địa.
Thứ hai là vì lợi ích kinh tế. Kênh đào Panama là một tuyến đường thương mại quan trọng, mang lại nguồn thu nhập khổng lồ từ phí qua lại. Việc kiểm soát kênh đào sẽ giúp Mỹ thu về lợi nhuận lớn và tăng cường sức mạnh kinh tế của quốc gia.
Thứ ba là vì anh hưởng địa chính trị. Kiểm soát kênh đào Panama cho phép Mỹ tăng cường ảnh hưởng của mình trong khu vực Trung và Nam Mỹ, khu vực sân sau của Mỹ; đồng thời hạn chế sự ảnh hưởng của các cường quốc khác, nhất là đối với Trung Quốc.
Thứ tư là vì an ninh quốc gia. Kênh đào Panama được coi là một tuyến đường sống còn của nền kinh tế Mỹ (70% là tàu bè và hàng hóa của Mỹ). Việc đảm bảo an ninh cho kênh đào là một vấn đề quan trọng đối với an ninh quốc gia Mỹ trong bối cảnh cạnh tranh nước lớn và giữ vững vị thế siêu cường số 1 thế giới.
Tôi cho rằng chính quan hệ Trung Quốc – Panama đã khiến người Mỹ cảnh giác. Trong những năm gần đây, quan hệ giữa Trung Quốc và Panama đã chứng kiến những bước phát triển đáng kể, đặc biệt là sau khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 2017. Việc Panama chuyển hướng ngoại giao từ Đài Loan sang Trung Quốc đánh dấu một cột mốc quan trọng trong chính sách đối ngoại của cả hai nước. Đây được xem là một chiến thắng ngoại giao lớn của Bắc Kinh, đồng thời mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới cho Panama.
Trung Quốc đã nhanh chóng trở thành một đối tác thương mại quan trọng của Panama. Hai nước đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác trong các lĩnh vực như cơ sở hạ tầng, thương mại, đầu tư, du lịch và giáo dục. Điều này góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Panama và nâng cao vị thế của nước này trong khu vực.
Quan hệ giữa Trung Quốc và Panama không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn có những tác động lớn đến địa chính trị khu vực. Việc Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng ở Trung Mỹ thách thức vị thế truyền thống của Mỹ trong khu vực. Bắc Kinh đã tăng cường các khoản đầu tư đáng kể vào Kênh đào. Và chính điều này có thể đặt ra mối hoài nghi về tính trung lập của kênh đào Panama, cũng như khiến Mỹ lo lắng về những rủi ro chiến lược.
Trong các phát biểu và bài viết trên mạng xã hội gần đây, ông Trump chỉ trích Panama thu phí không công bằng đối với tàu Mỹ và ám chỉ sự ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với cửa ngõ quan trọng này của nước Mỹ. Kịch bản về khả năng Mỹ thu hồi Kênh đào Panama là một vấn đề phức tạp và liên quan đến nhiều yếu tố chính trị, kinh tế, và luật pháp quốc tế.
Tại sao Mỹ khó có thể thu hồi Kênh đào Panama? Hiệp ước Torrijos-Carter đã chính thức trao trả kênh đào cho Panama vào năm 1999. Việc vi phạm hiệp ước này sẽ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về mặt pháp lý và danh tiếng của Mỹ trên trường quốc tế. Có thể dẫn đến các rắc rối như sự kháng cự của người dân Panama cũng như các vấn đề về ngoại giao.
Cộng đồng quốc tế sẽ lên án mạnh mẽ bất kỳ hành động quân sự nào của Mỹ nhằm vào Panama. Điều này có thể làm suy yếu vị thế của Mỹ trong các tổ chức quốc tế và gây ra những hậu quả tiêu cực đối với quan hệ ngoại giao của Mỹ.
Những kịch bản sau đây có thể xảy ra. (i) Xung đột vũ trang: Đây là kịch bản cực đoan nhất và có thể xảy ra nếu Mỹ quyết định phớt lờ luật pháp quốc tế và sử dụng vũ lực để chiếm lại kênh đào. Tuy nhiên, kịch bản này sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng và khó lường. (ii) Gây áp lực kinh tế: Mỹ có thể áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế lên Panama để gây sức ép buộc nước này phải nhượng bộ. Tuy nhiên, biện pháp này cũng sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế của cả hai nước, dẫn đến khó đạt được mục tiêu. (iii) Tranh chấp pháp lý: Mỹ có thể cố gắng tìm kiếm các lỗ hổng trong hiệp ước Torrijos-Carter để đòi lại kênh đào thông qua con đường pháp lý. Tuy nhiên, khả năng thành công của con đường này là rất thấp. (iiii) Thay đổi chính trị ở Panama: Nếu có những biến động chính trị ở Panama, Mỹ có thể tìm cách can thiệp và gây ảnh hưởng đến quyết định của chính phủ Panama về kênh đào. Tuy nhiên, điều này cũng sẽ gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế.
Mặc dù không thể loại trừ hoàn toàn khả năng Mỹ sẽ cố gắng tìm cách lấy lại kênh đào Panama, nhưng khả năng này là rất thấp. Việc làm như vậy sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng và không mang lại bất kỳ lợi ích nào cho Mỹ.
Ngày 21/12, ông Donald Trump cho biết mức phí của kênh đào Panama đối với tàu thuyền và hàng hóa Mỹ là “sự cướp bóc trắng trợn đối với nước Mỹ”. Ông khẳng định: “Nếu các nguyên tắc, cả về mặt đạo đức và pháp lý không được tuân thủ, chúng ta sẽ yêu cầu trả lại toàn bộ kênh đào Panama cho Mỹ và miễn thắc mắc”.
Một ngày sau đó, Tổng thống Panama José Raúl Mulino khẳng định đanh thép: “Là tổng thống, tôi muốn bày tỏ quan điểm rõ ràng rằng mỗi mét vuông của kênh đào Panama và các khu vực xung quanh đều thuộc về Panama, điều này sẽ luôn luôn như vậy. Ngoài ra, ông Mulino khẳng định kênh đào Panama không nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp hay gián tiếp của Trung Quốc.
Có thể thấy ông Trump đã viện dẫn những lo ngại về mặt chi phí, quản lý và tầm quan trọng chiến lược đối với Mỹ nhằm đe dọa đòi Panama trả lại kênh đào này. Liệu Mỹ có thể lấy lại Kênh đào Panama?
Trong một thế giới đầy biến động, các nước lớn là những nước thường vi phạm luật quốc tế nhất. Năm 1974, năm 1988 Trung Quốc đánh chiếm Quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Năm 1999 NATO xâm lược Cộng hòa Liên bang Nam Tư. Đầu những năm 2000 Mỹ đánh chiếm Afganistan và Iraq. Hiện Nga đã và đang phát động chiến tranh với Ucraina. Israel tiến quân chiếm dải Gaza. Số phận của Kênh đào Panama sẽ ra sao trong cái thế giới bầy đàn này!
0 nhận xét:
Đăng nhận xét