thăm thành phố Chicago

Thăm thành phố Chicago 
Căn hộ vợ chồng con gái tôi thuê ở trên tầng 11, đường 150 thuộc thành phố Chicago. Từ khung cửa sổ nhìn ra bên ngoài, phía dưới là những tán cây xanh non cùng với những tòa nhà 5 tầng, 7 tầng, 10 tầng. Xa xa bên trái là một khoảng trống hồ Michigan trải dài xanh ngắt (hồ nước ngọt này rộng khoảng 58.000 km2). 
Mặc dù mùa hè nhưng mỗi buổi sáng ra bờ hồ tôi vẫn phải phải mặc thêm chiếc áo khoác. Vẫn cảm thấy lành lạnh. Trước mắt mênh mông một vùng nước xanh biếc. Nó hút tầm mắt tưởng như người ta đứng trước cửa biển. Đây là một góc thành phố Chicago mà trước đó tôi mới chỉ biết qua sách vở.
Được thành lập từ năm 1833, trải qua 180 năm phát triển, Chicago hiện là trung tâm tài chính, công nghệ của nước Mỹ và quốc tế. Chicago còn là quê hương đầu tiên của những tòa nhà chọc trời kỷ lục trên thế giới. Tòa nhà Bảo hiểm Nhà cửa (Home Insurance Building) được coi là trung tâm kiến trúc, tài chính, văn hóa của cả miền Trung Tây. Chicago còn là trung tâm vận tải của cả nước; có đường xe lửa và đường xuyên bang nhiều nhất trong các thành phố của Hoa Kỳ. Thành phố này còn giữ kỷ lục thế giới về số lần đăng cai các hội chợ quốc tế hàng năm.
Chicago là thành phố lớn nhất bang Illinois (bang có dân số trên 12.419.000 người) và là thành phố đông dân thứ ba của Hoa Kỳ sau thành phố New York và thành phố Los Angeles. Chicago nằm ven bờ Tây Nam hồ Michigan, rộng 606 km2 với dân số trên 2.836.000 người. Chính quyền thành phố bao gồm các ngành lập pháp và hành pháp. Có 50 người trong hội đồng thành phố được bầu từ 50 phường với nhiệm kỳ 4 năm và một thị trưởng đứng đầu chính quyền được bầu trực tiếp cùng với nhiệm kỳ hội đồng.
Về văn hóa thành phố có gần 60 bảo tàng, 80 thư viện các loại và hàng trăm sân khấu, nhà hát, rạp chiếu phim. Thành phố tập trung tới 98 trường đại học và cao đẳng cộng đồng, thu hút gần 80% học sinh tốt nghiệp THPT của cả khu vực đại đô thị xung quanh thành phố 9,5 triệu người.
Hai ngày nghỉ lễ cuối tuần chúng tôi được vợ chồng Corry, bạn con gái hướng dẫn đi thăm thành phố. Anh Corry, người đã từng theo đuổi ngành kiến trúc ở Đại học Rudoven Chicago, người rất đam mê kiến trúc. Anh tường tận về thành phố quê hương, say sưa kể chúng tôi nghe ngọn nguồn từng ngôi nhà được xây dựng lại sau vụ đại hỏa hoạn năm 1871, từng chi tiết hoa văn trang trí, từng phong cách kiến trúc, từng con đường, từng dãy phố tại trung tâm downtown. Corry còn chỉ tôi tòa nhà cao nhất thành phố đang xây dựng, trị giá trên một tỷ đô của một nhà tài phiệt Trung Quốc. Vì bị chính quyền Trung Quốc yêu cầu phải đầu tư ở chính quốc nên ông ta đã bán lại cho một người Mỹ. Tòa nhà này năm 2019 mới hoàn thành.
Chúng tôi bắt đầu từ tòa nhà nghệ thuật thành phố, một trong những tòa nhà chọc trời đầu tiên trên thế giới. Tòa nhà được xây dựng hoàn toàn bằng đá nguyên khối. Người bảo vệ tòa nhà di sản đưa chúng tôi lên cầu thang máy đầu tiên của nhân loại và cho chúng tôi tham quan một số phòng tiêu biểu. 
Tiếp đến là Trường Đại học Rudoven cũng xây toàn bằng đá nguyên khối. Corry dẫn chúng tôi đi dọc dãy phố, những tòa nhà bằng đá nhuốm màu thời gian. Đi vào bên trong một số tòa nhà mới thấy hết vẻ đẹp nguy nga, tráng lệ của những công trình kiến trúc cổ kính. 
Từ quá khứ đến hiện tại, gần 150 năm đã trôi qua… Các công trình kiến trúc đồ sộ từ tòa thị chính, biểu tượng của quyền lực đến các tòa nhà thương mại, tài chính, ngân hàng, sở giao dịch chứng khoán, các tập đoàn kinh tế, các cơ quan nghiên cứu, các trường đại học, hàng trăm trụ sở và văn phòng đại diện của các công ty đa quốc gia, cùng với các khu siêu chung cơ vài chục tầng đến trăm tầng, từ bằng vật liệu đá, gạch đến sắt thép, vật liệu siêu bền … Tất cả cùng với quy hoạch thành phố, cảnh quan đô thị mở rộng dần phản ánh lịch sử kiến trúc, phong cách kiến trúc, trình độ khoa học kỹ thuật qua các thời kỳ lịch sử phát triển thần kỳ của Chicago. 
Không chỉ thừa hưởng cảnh quan thiên nhiên phong phú, Chicago còn sở hữu nhiều những công trình kiến trúc cổ kính, lộng lẫy, hiện đại và đầy cảm xúc. Nói một cách chính xác, Chicago là một bảo tàng kiến trúc mở ngoài trời đầy ắp những công trình lịch sử, văn hóa, thương mại. 
Ở đâu người ta cũng bắt gặp những ban nhạc ngoài trời: Công viên, siêu thị, nhà hàng, đường phố. Tôi nghĩ mình phải mất hàng năm sống tại thành phố thì mới nắm bắt được những nét đẹp cũng như hiểu được tầm vóc của những công trình tầm cỡ thế giới nơi đây.
Sau hai ngày đi bộ lướt qua những con phố chính của thành phố và đi xe hàng chục km dọc bờ hồ Michigan, ngắm nhìn hàng ngàn tòa nhà vươn lên trời cao, soi bóng xuống bờ hồ xanh biếc, chúng tôi đến thăm Bảo tàng Field (Field Museum). Đây là bảo tàng lịch sử tự nhiên và văn hóa nổi tiếng nhất thành phố. Một trăm năm mươi nhà khoa học trong nước và trên thế giới làm việc và nghiên cứu với trên 40 triệu hiện vật, mẫu vật (chỉ 1% được trưng bày cho công chúng) để tìm hiểu và trả lời cho những câu hỏi về hành tinh của chúng ta, về sự sống và văn hóa của chúng ta từ xa xưa cho đến nay. 
Một ngày từ sáng đến tối, ăn trưa tại bảo tàng, vậy mà chúng tôi mới đi được hai tầng của tổ hợp tòa nhà bốn tầng. Ấn tượng với tôi nhất là mô hình mô phỏng thế giới động, thực vật dưới lòng đất. Chưa bao giờ tôi được chứng kiến một cuộc sống đa dạng, phức tạp, kỳ diệu, bí ẩn, sống động đến như vậy. Và cũng chưa bao giờ tôi được chứng kiến cái không khí “hội hè đình đám”, những khuôn mặt đầy phấn khích của hàng ngàn khách tham quan, nhất là học sinh, sinh viên cứ nườm nượp nối tiếp nhau vào các gian phòng trưng bày nhưng lại trật tự, nghiêm túc đến như vậy.
Cũng như vậy với Bảo tàng Khoa học và Công nghiệp. Một thế giới STEM cuốn hút cả người lớn và trẻ em. Từ chiếc xe ngựa, ô tô, xe lửa đầu tiên đến các loại máy bay, tên lửa, tàu vũ trụ, từ những chiếc máy cày, máy gieo hạt, máy gặt đập đến các loại máy móc chế biến, từ những dây chuyền sản xuất bằng máy hơi nước đến dây chuyền sản xuất hàng loạt bằng động cơ điện, từ tự động hóa robot đến trí tuệ nhân tạo… Tất cả đều là những hiện vật sinh động kèm theo nhiều màn hình minh họa, trò chơi mô phỏng minh họa.
Người xem đều được trải nghiệm thực tế. Chẳng hạn ngồi trên máy gặt đập điều khiển, trên màn hình trước mặt, lúa mì, ngô hay đậu nành cứ tuôn ra. Ngồi trên xe goòng vào khai thác các vỉa than sống động như người công nhân đi vào hầm lò. Xem các loại tên lửa không chỉ gắn liền với lịch sử phát triển của nó, người xem, nhất là học sinh sinh viên được trải nghiệm bằng mô hình, bằng thực tế ảo phóng tên lửa bay vào không trung qua nhiều màn hình điều khiển. Người ta còn tận mắt chứng kiến các phi hành gia luyện tập lên mặt trăng qua các đoạn băng, xem các đồ ăn của phi hành gia trong tàu vũ trụ, xem mẫu vật lấy từ mặt trăng và chứng kiến những giây phút phi hành đoàn đổ bộ xuống mặt trăng như thế nào. Ngay cả đến cháu tôi ở độ tuổi mẫu giáo cũng không chịu rời các phương tiện mô phỏng. Rồi sau đó du khách lại được xem phim 3D, 4D khám phá hệ mặt trời, hố đen trên những phi thuyền không gian. Thật tuyệt vời đến độ không thể tưởng tượng được. 
Tôi từng học chuyên ngành sử, tôi biết rõ người Mỹ đến với chiến tranh thế giới thứ hai như thế nào. Họ tuyên chiến với Nhật như thế nào. Họ mở mặt trận thứ 2 ở Tây u như thế nào. Nhưng đến bảo tàng này tôi mới được biết rõ có một cuộc chiến vô cùng ác liệt trên Đại Tây Dương giữa phát xít Đức và người Mỹ, một cuộc chiến cam go sinh tử trên Thái Bình Dương giữa phát xít Nhật với họ như thế nào.
Một chiếc tàu ngầm khổng lồ được đưa vào phòng trưng bày. Người xem chìm trong phim ảnh của cuộc chiến trên biển cả, được đi vào bên trong con tàu khám phá, được ngồi trước những màn hình mô phỏng lái tàu lặn xuống lòng nước sâu của đại dương tránh máy bay của phát xít. Hai cháu tôi cứ ngồi lì trước màn hình không chịu đi các phòng khác…
Cả ngày chúng tôi mới đi được hai tầng của bảo tàng, Còn tầng trưng bày máy bay, phòng giáo dục STEM đành bỏ đến vào dịp khác vì trời đã tối. Chúng tôi không còn thời gian, mà thời gian của tôi thì được lên lịch từng ngày trước đó. Rất tiếc! Chỉ còn cách nói với con gái cố gắng quay lại toàn cảnh tầng 3 cùng với phòng giáo dục trải nghiệm STEM, bởi vấn đề giáo dục STEM là vấn đề rất mới mẻ ở Việt Nam. 
Những ngày ở Chicago tôi tiếp tục đi thăm một số bảo tàng khác, chẳng hạn như bảo tàng nghệ thuật. Về bảo tàng nghệ thuật tôi đã viết bài Thăm Bảo tàng Nghệ thuật Kansas nên tôi không đề cấp sâu đến loại hình bảo tàng này nữa. Tôi chỉ xin tóm tắt vài nét về Bảo tàng Phương Đông (Oriental Museum). 
Ban đầu tôi nghĩ chắc bảo tàng này người ta trưng bày những hiện vật về Trung Quốc, về Ấn Độ, về Nhật Bản giống như một số bảo tàng mà tôi đã được chiêm ngưỡng. Tôi định đi lướt qua một vài gian phòng cho biết. Thì ra không phải như tôi nghĩ. Đến Mỹ có rất nhiều điều không phải như người ta tưởng. Tôi luôn bị bất ngờ. Chẳng hạn như Bảo tàng Phương Đông ra vào miễn phí. Nó cho tôi biết Phương Đông đâu chỉ có Trung Quốc, Ấn Độ, Ai cập cổ đại vĩ đại mà còn một số quốc gia cổ đại vĩ đại khác.
Bảo tàng Phương Đông bao gồm những tòa nhà ba tầng và hai tầng, xây dựng theo lối kiến trúc cổ điển, có mái ngói dốc, nằm ở khu vực công viên Hyde Park rất thoáng và rộng rãi. Bảo tàng được thành lập năm 1919, sở hữu bộ sưu tập 207.000 hiện vật, 405.000 tác phẩm và hàng trăm ngàn cuốn phim, ảnh đẳng cấp thế giới về lịch sử, văn hóa của toàn bộ khu vực Trung Đông thời cổ đại như Sumeria cổ đại, Babilon cổ đại, Lưỡng Hà cổ đại, Ba Tư cổ đại, Ai Cập cổ đại…
Tôi đi thăm một số phòng trưng bày như: Mesopotamian Gallery, Assyrian Gallery, Syro-Amatotian Gallery, Megiddo Gallery, Egyptian Gallery, Nubia Gallery và Persian Gallery. Còn Bảo tàng nghe nhìn (Virtual Museum) và các phòng triển lãm chuyên đề tôi đành phải bỏ để đến dịp khác. Biết bao hiện vật vô giá trong kho tàng lịch sử, văn hóa Phương Đông đến giờ tôi mới được biết. Thật mãn nhãn, thật ngạc nhiên, thật sung sướng, thật thú vị. Thú vị nhất khi tôi được chiêm ngưỡng bức tượng Pharaon cao 5 m và con vật Lamasu nặng 40 tấn. 
Về bức tượng Pharaon thì có thể hiểu được, nhưng còn hình tượng con vật thân hình con bò có cánh, nhưng phía trên đầu lại là đầu người thì thật kì lạ. Tôi cứ băn khoăn tự hỏi sao người cổ đại lại có thể sáng tạo ra hình tượng một con vật lạ lùng đến như vậy? Họ định gửi gắm điều gì vào trong đó? Con vật thân sư tử đầu người thì người ta gọi là con nhân sư, con vật thân ngựa đầu người thì người ta gọi là con nhân mã, người ta có thể hiểu được. Còn con Lamasu thì gọi là con gì? Chắc chắn không ai người ta gọi nó là con nhân bò.
Thời gian ở Chicago của tôi không còn nhiều. Tôi cố gắng thu xếp đến điểm tham quan nổi tiếng trước khi bay sang bang khác, công viên Lincoln Park. Đây là một công trình văn hóa lớn có bề dày lịch sử nằm gần trung tâm thành phố. Công viên bắt đầu hình thành vào năm 1860, rộng 489 ha, dọc theo phần hồ Michigan. 
Là một công viên công cộng lớn nhất thành phố, khách vào cửa miễn phí, những năm gần đây, hàng năm Lincoln Park đón trên 20 triệu lượt khách trong và ngoài thành phố đến tham quan. Công viên là nơi tập trung giải trí của mọi người, không phân biệt du khách là ai. Tôi biết đi tham quan ngày thường nên lượng khách vắng hơn thứ bảy và chủ nhật, nhưng tôi vẫn thấy người vào tấp nập, nhộn nhịp như đi trẩy hội ở Việt Nam. Phần lớn người ta đi theo đoàn và đi theo gia đình. Dòng người ban đầu rất đông rồi tản dần theo các hướng một cách yên bình. Không một chút xô bồ, nhộn nhạo. Đặc biệt tôi không nhìn thấy một tờ giấy hay một cọng rác nào trong công viên này.
Công viên có 15 sân bóng chày, 6 sân bóng rổ, 35 sân tennis, 163 sân bóng chuyền và nhiều sân bóng đá, bắn cung, sân gôn, lối dành cho người đi xe đạp, đi bộ. Ngoài ra còn rất nhiều ngôi nhà được xây dựng từ đầu những năm 1900 cho đến những năm gần đây, bao gồm hệ thống nhà hàng, điểm giải khát, bãi nghỉ, khu bơi lội, bến cảng, nơi chèo thuyền, rạp chiếu phim và các sàn biểu diễn âm nhạc ngoài trời. Đặc biệt trong công viên còn có Bảo tàng Lịch sử Chicago, Bảo tàng tự nhiên Peggy Natebarerd, Bảo tàng thực vật, Bảo tàng các loài chim, Bảo tàng các loại bướm, Bảo tàng sinh cảnh thiên nhiên và vườn hoa lan với 25.000 ngàn loài lan tự nhiên…
Tôi nghĩ Công viên Lincoln Park nổi tiếng nhất, hấp dẫn nhất có lẽ là khu vườn thú, khu bảo tồn thiên nhiên và khu bảo tồn động vật hoang dã. Vườn thú của công viên có 1250 loài với đầy đủ các khu vực trưng bày các loài cá, các loài lưỡng cư, bò sát, chim và thú. Trong đó có nhiều loài quý hiếm như mèo rừng, gấu Bắc cực, chim cánh cụt, khỉ đột và nhiều loài linh trưởng có nguy cơ tuyệt chủng... 
Vườn thú để lại cho tôi ấn tượng không thể phai mờ. Vườn thú không chỉ là nơi nuôi dốt các loại động vật nhằm thỏa mãn sự tò mò của con người. Nó còn là nơi nuôi dưỡng, bảo vệ và nhân giống các loài có nguy cơ bị tuyệt chủng. Thực sự vườn thú là nơi giáo dục tốt nhất để con người bảo vệ sự đa dạng các loài sinh vật. 
Khu các loài thú trong danh sách đỏ được người ta nuôi dưỡng ở chế độ lý tưởng, từ việc tạo sinh cảnh giống như tự nhiên đến việc chăm sóc chúng. vì thế chúng đã sinh sản và nuôi con như trong môi trường sống của nó. Voi trắng nuôi con. Bò tót nuôi con. Ngựa vằn nuôi con. Tê giác đen nuôi con. Khỉ đột lớn nuôi con. Đười ươi nuôi con. Vượn đen má trắng nuôi con. Voọc đầu trắng nuôi con… 
Tất cả chúng đều có một gia đình. Chúng biết yêu thương con. Chúng cũng biết chăm sóc con cái theo cách riêng của chúng. Đặc biệt là quan sát các loài linh trưởng, tất cả mọi người đều thấy thú vị, nhất là trẻ con. Chúng dán mắt vào những con mẹ đang ôm con, cho con bú, bắt rận cho con. Rồi những đứa con nghịch ngợm nhảy nhót lung tung. Trông chúng tình cảm chẳng khác gì con người. Vậy mà hàng ngày, hàng giờ ở các nước châu Á, Châu Phi người ta vẫn săn bắt để ăn thịt chúng. Còn ở đây, cả thành phố tạo điều kiện cho những con vật đáng thương này. Có cả một đội ngũ bác sĩ, tình nguyện viên đông đảo lo cho chúng từng bữa ăn, từng giấc ngủ.
Trong công viên người ta đã xây dựng nhiều khu vực cho trẻ em vui chơi, ăn uống và thậm chí tương tác với các loài chim thú không gây nguy hiểm. Đặc biệt là ở những điểm xiếc thú và khu vực tái tạo lại trang trại miền Trung Tây, có đồng cỏ với các loại gia súc như ngựa, bò, cừu. Trẻ em mọi lứa tuổi đều rất chăm chú, say mê xem các loài thú biểu diễn, được gần gũi chúng, được cho chúng ăn, được tung tăng chạy nhảy, được làm việc như những người công nhân nông nghiệp. 
Ngắm nhìn trẻ em ở đây cười, cả đôi mắt và cả khuôn mặt chúng đều lấp lánh rạng ngời. Hàng trăm, hàng nghìn đứa trẻ với khuôn mặt tràn trề hạnh phúc, đầy ắp tiếng cười. Bên cạnh chúng là những người đàn ông, đàn bà cũng rạng rỡ niềm vui đi cùng con cháu. Tôi ước có thêm 3 cháu ở Cali đi cùng để cho chúng hòa vào đám trẻ này. Mặc dù năm trước, bố mẹ chúng và tôi đã đi vườn thú ở Colorado. Lâm cưỡi trên lưng những con thú giả cùng mẹ, miệng toét cười, đôi mắt sáng lên. Rồi Lâm đuổi theo những con chim to nhỏ, đuổi theo những con vẹt sặc sỡ, đuổi theo những con công xòe đuôi, xòe cánh trên bãi cỏ và lệ khệ ôm những con rùa rụt đầu đến đưa cho ông… Tôi nghĩ đến các cháu nội ngoại khác ở Việt Nam mà thoáng chút buồn!
Trong chuyến đi này, tôi tình cờ được tiếp xúc với một số người Việt ra đi từ những năm 1975 ở Chicago. Tôi nhận thấy đa số vẫn đau đáu về quê hương. Trong số họ vẫn còn có một số người ác cảm với chính quyền “Cộng sản”. Khó có thể gần gũi với họ được. Họ vẫn treo cờ ba que trước cửa nhà. Tuần lễ cuối cùng của tháng Tư là tuần lễ đen tối đối với họ... 
Ngắm nhìn bức tượng Tổng thống Lincoln trong công viên trong bối cảnh của người Việt, tôi thấy ông thật sự là một vĩ nhân. Là tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ, sinh ra trong một gia đình nghèo ở bang Illinois, Lincoln có công lao lớn trong việc duy trì sự thống nhất đất nước, chấm dứt chế độ nô lệ. Ông là người hiện đại hóa nền kinh tế và tài chính của xứ sở cờ hoa này, một tài năng đích thực trong nền chính trị Mỹ. 
Tôi ngưỡng mộ Lincoln dù ông thuộc về Đảng Cộng hòa, đảng theo đuổi đường lối cứng rắn trong mọi vấn đề. Nhưng sau nội chiến đau thương, ông lại chủ trương một đường lối ôn hòa nhằm tái thiết đất nước thông qua chính sách hòa giải dân tộc và bao dung trong bối cảnh xã hội Mỹ phân chia đầy cay đắng. Một con người như vậy mà vẫn bị ám sát vào tháng 4 năm 1865. 
Tại công viên, tượng Lincoln đứng trên bệ cao giữa đất trời lồng lộng. Ông đứng thẳng, đầu hơi cúi, râu cằm rậm, tay nắm phần dưới cổ áo khoác. Dường như ông đang suy tư. Đằng sau ông là chiếc ghế tựa có in hình con đại bàng đang tung cánh bay. Bức tượng gợi lên trong tôi bao cảm xúc.
Chính sách hòa giải và bao dung của Lincoln cho đến ngày hôm nay vẫn đầy giá trị nhân bản và thực tiễn. Khi mà thế giới và ngay cả trong nội bộ từng quốc gia vẫn sống trong thù hận, chia rẽ, xung đột sắc tộc, xung đột tôn giáo, nội chiến triền miên... Tôi nghĩ các quốc gia trong đó có Việt Nam và đặc biệt là chính quyền Mỹ nên thực thi chính sách hòa giải và bao dung của Lincoln trong nước và trong quan hệ quốc tế. Chắc chắn đi theo chiều hướng này, nhân loại sẽ bớt đi nhiều khổ đau không đáng có.